Patron

Maciej Rataj – patron naszej szkoły

Był to Polak szczególnie godny i poważany powszechnie polityk, wielkiego talentu i zalet, umysłu i serca, szczerze nieposzlakowany patriota. W okresie międzywojennym był najwybitniejszą postacią wyrosłą z ludu. Obok Wincentego Witosa stał się drugim symbolem chłopskiej postawy, wielkiej wartości i godności ludzkiej. Był nauczycielem gimnazjum we Lwowie i w Zamościu. To niezwykła postać w historii polskiego ruchu ludowego oraz wybitny poseł i marszałek Sejmu okresu międzywojennego.

Maciej Rataj urodził się 19 lutego 1884 r. we wsi Chłopy w powiecie Rudki w województwie lwowskim, syn Józefy i Wojciecha Ratajów. Jego ojciec nie był zbyt bogatym gospodarzem, ale za to światłym chłopem, szanowanym w społeczności wiejskiej, umiał pisać, czytać, gromadził czasopisma, kalendarze ludowe, a ze skromnych funduszy uważał za cenne klejnoty, podkradał je ojcu i poznawał przedsmak czytanych rzeczy. Te gazety i książki stanowiły pierwszy obiekt zainteresowań Macieja. W 1892 r. Maciej rozpoczął naukę w szkole rządowej w Komarnie. Był pilnym uczniem. Jako 12 – letni chłopiec rozstał się z domem rodzinnym i kontynuował naukę w gimnazjum we Lwowie, które cieszyło się wówczas opinią szkoły o wysokim poziomie nauczania. Maciej Ratąj należał do wyróżniających się uczniów. Profesorowie bardzo go cenili i odnosili się do niego z szacunkiem. To chłopiec nad wiek poważny, stroniący od szkolnych figlów. Z największym zamiłowaniem uczył się łaciny i języka polskiego. Dzięki pilności i pracowitości otrzymywał często oceny celujące. Nauka w gimnazjum była ogromnym przełomem w życiu Macieja, gwarantowała znaczny awans społeczny i otwierała możliwość dalszej kariery. Po zdaniu matury zapisał się na Uniwersytet Lwowski. Studiował na wydziale filozoficznym. Tu poświęcił się ukochanej filologii klasycznej. Będąc studentem, nawiązywał kontakt z młodzieżą pochodzenia chłopskiego i przede wszystkim wśród niej rozwijał swoją postępową i niepodległościową działalność. Doskonale znał trudy, jakie wiejskie dziecko musi pokonać, aby zaadaptować się w nowym, miejskim otoczeniu.
W sierpniu 1908 r. Rataj powrócił do VI Gimnazjum im. Stanisława Staszica we Lwowie, ale już jako nauczyciel. Uczył języka łacińskiego, greckiego i podstaw filozofii. Był wychowawcą i opiekował się kółkiem filozoficznym. Wiele uwagi poświęcał sprawom samorządu szkolnego. Maciej Ratąj wspólnie z uczniami ułożył statut, w którym zawarte były wskazówki, jak załatwiać sprawy klasowe, utrzymywać moralny porządek, solidaryzować się z kolegami i przygotowywać się do przyszłej pracy społecznej. Był bez wątpienia cenionym pedagogiem, chociaż jako jeden z nielicznych nie miał tytułu doktorskiego. We własnej klasie pomógł w organizacji sądu koleżeńskiego i opiekował się nim; sąd ten rozpatrywał spory między uczniami, a nawet niektóre sprawy dyscyplinarne załatwiane dotychczas wyłącznie przez grono nauczycielskie. Sąd posiadał swój statut, opracowany i przyjęty przez klasę, „a za cel swej działalności obrał nie tylko łagodzenie sporów, ale przede wszystkim podniesienie poziomu moralnego całej klasy przez stosowanie środków, które nie miały karać, ale dążyć do poprawy sytuacji”.

Latem 1918 roku Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie rozpoczęło akcję mającą na celu uzupełnianie kadr nauczycielskich na terenie byłego zaboru rosyjskiego. Maciej Rataj otrzymał propozycję przeniesienia do innej pracy. Przeżywał poważne rozterki, nie chcąc opuszczać Lwowa, ale ostatecznie objął stanowisko nauczyciela łaciny w Gimnazjum im. Hetmana Jana Zamoyskiego w Zamościu. Wysokie wymagania i rygorystyczne egzekwowanie wiadomości bynajmniej nie zniechęciły młodzieży do Rataja. Szanowano jego głęboką wiedzę klasyczną i sprawiedliwość. Będąc profesorem łaciny i greki w gimnazjum, dał się poznać jako gorliwy ludowiec i uzdolniony redaktor „Gazety Zamojskiej”, która szerzyła idee niepodległości Polski. Organizował patriotyczne manifestacje, zyskując sobie autorytet u miejscowego społeczeństwa. Jako syn chłopski doskonale wczuwał się w psychikę i potrzeby środowiska chłopskiego. Wkrótce nawiązał kontakt z miejscowymi działaczami ludowymi z PSL „Wyzwolenie” i stał się faktycznym organizatorem ruchu ludowego Zamojszczyzny. Jako profesor i pedagog wniósł swoją dużą wiedzę i doświadczenie w pracę Komisji Oświatowej. Marszałek Rataj był wielkim przyjacielem młodzieży. Traktował młodych ludzi z powagą, wielką troskliwością. Wszczepiał szlachetne idee ukochania narodu i budził samodzielną inicjatywę u młodych działaczy ludowych. Zyskując autorytet u miejscowego społeczeństwa, 26 stycznia 1919 roku został wybrany na posła do Sejmu Ustawodawczego Rzeczpospolitej Polskiej.
Na początku lipca 1920 roku został członkiem Rady Obrony Narodowej, a pod koniec tego miesiąca – ministrem oświaty. Za jego to sprawą weszła w życie ustawa o zakładaniu i utrzymywaniu szkół powszechnych. Był inicjatorem dokształcania niewykwalifikowanych nauczycieli. Powołał do życia Państwowy Instytut Pedagogiczny, kształcący większość nauczycieli przedmiotów pedagogicznych oraz Akademię Nauk Technicznych, jakże potrzebną dla rozwoju myśli technicznej. Maciej Rataj rozumiał oświatę i kulturę jako jedność pod względem swej istoty i organizacji, dlatego też od 11 lipca 1921 r. objął kierownictwo drugiego resortu – Ministerstwa Kultury i Sztuki.
l grudnia 1922 roku Maciej Rataj zostaje wybrany marszałkiem Sejmu. Nakreślił program najważniejszych prac Sejmu. Starał się zawsze, aby Sejm wzorowo spełniał swe zadania w myśl zasad: poszanowania prawa, panowania nad brutalną siłą oraz prawa każdego narodu do niepodległego bytu. W dwa tygodnie po jego wyborze na marszałka zginął od kuli zamachowca Prezydent Rzeczpospolitej Gabriel Narutowicz. Mord ten wstrząsnął opinią publiczną kraju, wywarł też duże wrażenie na Rataju. Zgodnie z konstytucją jako marszałek sejmu został zastępcą prezydenta. Z troską i wnikliwością pisał o niebezpieczeństwach grożących Polsce z zewnątrz, przewidywał wojnę z Niemcami.
W 1935 roku objął funkcję prezesa Stronnictwa Ludowego, której w niedługim czasie zrzekł się. Na nadzwyczajnym kongresie SL w 1938 roku zwrócił uwagę na grożące Polsce niebezpieczeństwo ze strony hitleryzmu w Niemczech. Odegrał niezwykle ważną rolę w tworzeniu początków podziemia antyhitlerowskiego w okupowanym kraju. Był współorganizatorem pierwszych zrębów konspiracji ludowców i wytyczył już przez sam fakt powołania Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego główne kierunki działalności Ruchu Ludowego w pierwszych miesiącach okupacji.28 listopada 1939 roku Maciej Rataj został aresztowany przez gestapo i do 14 lutego 1940 roku był więziony na Pawiaku. 30 marca tegoż roku został ponownie tam osadzony, skąd już nie wrócił. 21 czerwca 1940 roku zostaje rozstrzelany na Palmirskiej Polanie pod Warszawą. Po krótkiej jeździe wysadzono skazańców w lesie i kazano wykopać dół, a następnie odbyła się egzekucja. Uroczysty pogrzeb Macieja Rataja po ekshumacji zwłok odbył się 23 czerwca 1946 roku w Palmirach pod Warszawą. W ceremonii pogrzebowej uczestniczyło ponad 40 tyś. osób, które chciały oddać hołd i należycie uczcić tę jakże wybitną postać naszej historii.
Maciej Rataj zasłużył na wdzięczną pamięć pokoleń.